Juryrapport

Hilversumse Architectuurprijs 2025: rapport van de Vakjury

Op woensdag 5 maart kwam in het Raadhuis van Hilversum het volgende gezelschap bijeen:

Op woensdag 5 maart kwam de jury van de Hilversumse Architectuurprijs samen in het Hilversumse Raadhuis om de tien genomineerde projecten te bespreken. Deze nominaties zijn samengesteld door het bestuur van de Hilversumse Architectuurprijs en omvatten architectuurprojecten die in de afgelopen twee jaar in Hilversum zijn gerealiseerd.

Vakjury

De jury bestaat uit professionals uit de architectuurwereld:

• Indira van ’t Klooster – Directeur van Arcam en voorzitter van de jury (zonder stemrecht)
• Fons Gennisse – Zelfstandig stedenbouwkundig adviseur
• Peter Defesche – Medeoprichter en mede-eigenaar van DVDP Amsterdam
• Violette Schönberger – Architect, stedenbouwkundige en oprichter van Falsework
• Rick Splinter – Architect en partner bij Mecanoo
• Maria Piels – Zelfstandig architect en werkzaam bij Inbo architecten

Verslag

Andreas Nikolopoulos, projectleider bij Arcam, stelde dit rapport op om de overwegingen van de jury vast te leggen.

 

Opening

De bijeenkomst begint om 10:00 uur met een kennismaking tussen de juryleden en het bestuur van de Hilversumse Architectuurprijs. Na een korte voorstelronde krijgt de jury inzicht in het selectieproces van de nominaties, inclusief de gehanteerde criteria. Het bestuur licht toe dat uit alle vergunde projecten in Hilversum van de afgelopen twee jaar een voorselectie van dertig projecten is gemaakt. Deze zijn, in samenwerking met het Dudok Architectuur Centrum, beoordeeld binnen de erfgoedcontext van Dudok, wat uiteindelijk heeft geresulteerd in de tien genomineerde projecten.

Aspecten

De juryleden bespreken welke aspecten voor hen persoonlijk van belang zijn:

• Peter Defesche benadrukt de rijke geschiedenis van Hilversum als architectuur- en tuinstad. Hilversum, de stad van Dudok en Duiker, is een context waarin uitgesproken architectonische kwaliteit altijd een grote rol speelt.
• Rick Splinter vindt het belangrijk om de scheidslijn tussen architectuur en opdrachtgeverschap te verkennen en goed te kijken wat de architect inbrengt.
• Fons Gennisse wil rekening houden met wat de inwoners van Hilversum mooi en waardevol vinden en hoeverre een plan stedenbouwkundig past in de omgeving.
• Violette Schönberger benadrukt zorgvuldigheid als belangrijk criterium.
• Maria Piels, met ervaring in woningbouw en hogescholen, zoekt naar poëzie en harmonie in de architectuur.

Niemand van de juryleden is direct betrokken bij de projecten, behalve de voorzitter, Indira van ’t Klooster, die betrokken was bij het opstellen van de prijsvraag voor Paviljoen Pinetum Blijdenstein.

 

Werkwijze 

Op de jury dag zijn de genomineerde projecten gepresenteerd op grote A0-panelen en via digitale middelen, zoals tekeningen, foto’s en toelichtende teksten op een laptop. Context is een belangrijk aspect, dus de jury wil weten waar in Hilversum de projecten zich bevinden en welke impact ze hebben op hun omgeving. Daarom besluit de jury om alle genomineerde projecten fysiek te bezoeken. Om 13:00 uur begint een twee uur durende rondrit langs alle genomineerde projecten door Hilversum onder begeleiding van Ward Roozenburg, bestuurslid van de Hilversumse Architectuurprijs.

De architectuur van het Raadhuis van Hilversum, ontworpen door Dudok, maakt een sterke indruk op de jury en leidt tot een discussie over de identiteit van Hilversum als architectuurstad en tuinstad. De bijzondere structuur van de stad, met natuur rondom het dorp, maakt het lastig om eromheen te bouwen. Bovendien schetst de stedenbouwkundige en sociaaleconomische verdeling van de stad – met villaterreinen in het Noordoosten, het Zuidoosten, het Centrum en het gebied “Over het Spoor” – een complexe context. Verdichting in bepaalde delen van de stad wordt daarom door de jury extra gewaardeerd.

De leidraad die is de jury meegegeven om de genomineerde projecten te beoordelen, bestaat uit aspecten, zoals: maatschappelijk belang, sociale functie (bijdrage aan ontmoeting, dynamiek en cohesie), duurzaamheid, impact op de omgeving, sterk achterliggend verhaal, esthetiek en schoonheid, vernieuwing en durf, en inpassing in de visie van de Tuinstad en de erfenis van Dudok.

Criteria

De jury vertaalt deze begrippen naar de volgende criteria voor beoordeling van de tien genomineerden:

• Duurzaamheid in bredere zin, inclusief hergebruik en sloop/nieuwbouw
• Verdichting met behoud van/versterking van ruimtelijke kwaliteit en context, gezien de ruimtelijke beperkingen van de stad
• Zorgvuldigheid in ontwerp en uitvoering
• Maatschappelijk belang met betrekking tot impact en sociale functies

Gezien dit een architectuurprijs is, besteedt de jury bijzondere aandacht aan architectonische kwaliteit in de breedste zin. Dit omvat de eigenzinnige benadering van de ontwerper, de relevantie van zijn of haar visie op de opgave, de intelligentie van de oplossing, de wijze waarop beperkingen zijn overstegen, de consistentie binnen het ontwerp en de esthetische waarde van het project.

Hoewel de mening van de inwoners een belangrijk criterium is, benadrukt de jury dat het publiek via de publieksprijs zelf zijn stem kan laten horen. De jury wil daarom geen aannames doen over wat de burgers als beste project zouden beschouwen.

Bevindingen

1. IRVA Architecten, Hilversum
   

   Boschhofje – Urban Homes

   De eerste indruk van de jury is gericht op de stedelijke context van het project en de impact ervan op de omgeving. Vanuit een stedenbouwkundig perspectief is dit project bijzonder interessant als verdichtingsopgave, met gedeelde voorzieningen en omdat het starterswoningen toevoegt op een binnenterrein, in een hofje net buiten het stadscentrum.Tijdens het bezoek, waarbij de jury een unit kan bekijken, wordt duidelijk dat de gedeelde elementen beperkt zijn tot de tuin, een fietsenstalling en afvalvoorzieningen.

   De jury vindt het project interessant als verdichtingsopgave en een innovatieve manier om kleinschalige starterswoningen in een hofje te creëren. Ze concluderen echter dat dit eerder te danken is aan het stedenbouwkundige plan dan aan de architectuur zelf. Desondanks is de jury het erover eens dat het een vernieuwende typologie is binnen de context van Hilversum, specifiek gericht op starterswoningen.

 

2. Domi Architecture, Hilversum
   Diamond House
   De jury is benieuwd naar hoe de ambities en het verhaal, de geschiedenis van de diamantslijpers in Hilversum, daadwerkelijk terug te zien zou zijn in de architectuur.Voor de jury kwamen de materiaalkeuze van hout en de asymmetrische vorm als representatie van een “diamant” niet volledig overtuigend in de situatie over, net als de zwakke verbinding met de natuur en de omliggende tuin.

   Een dergelijke gedurfde architectuur vraagt om een verfijnde detaillering, en op dat vlak liet het gebouw te wensen over, maar de jury waardeerde de moed om zo’n bijzonder gebouw te realiseren.

 

3. ArchiWorks, Arnhem
   Kleine sigarenfabriek
   Het ontwerpplezier van de architect in dit transformatieproject is vanaf het begin evident, en de jury reageert daarom positief op het project. De transformatie was ingrijpend en heeft niet alleen waarde toegevoegd aan het gebouw zelf, maar ook aan de omgeving. Toch heeft de jury zorgen over de aansluiting met de context op de begane grond. In het oorspronkelijke gebouw waren er elementen zoals balkons en trappen die de verbinding met de straat en de omgeving versterkten. Helaas zijn deze in de transformatie verdwenen.Het gebouw blijkt bij bezoek sympathiek en kleiner dan verwacht, waardoor het qua schaal beter aansluit op de omgeving. Tegelijkertijd vindt de jury dat de begane grond te gesloten en het terrein geheel versteend is, zonder echte connectie met de straat. Dit kan mogelijk het gevolg zijn van parkeernormen, maar het lijkt erop dat de buitenruimte niet is meegenomen in de transformatie. Ook de privéruimte aan de zijkant met de houten schuttingen wordt als negatief ervaren. Anders had dit project een prachtig voorbeeld kunnen zijn van een geslaagde herontwikkeling.

 

4. De Koning Architecten BV, Hilversum
   Kerkstraat 74
   Dit project bevindt zich op een prominente locatie in een drukke winkelstraat. De typologie – wonen boven winkels – is bijzonder en vraagt om een zorgvuldige integratie in de omgeving. De originele gevel is met vakmanschap en oog voor detail hersteld, wat bijdraagt aan de historische uitstraling van het pand.Tijdens de tour langs de genomineerde projecten kan de jury het effect van dit gebouw op de context goed waarnemen. Gelegen in een van de drukste straten van Hilversum en ingeklemd tussen twee Dudok-gebouwen, speelt het een belangrijke rol in het stadsbeeld. De hoge plafonds zorgen voor een uitstekende woonkwaliteit, en de detaillering is van hoog niveau.

   Een zorgvuldig uitgevoerd en fraai vormgegeven project, dat de verwachtingen overtreft.

 

5. Enzo Valerio, Hilversum
   Paviljoen Pinetum Blijdenstein
   Het paviljoen roept bij de jury associaties op met een 19e-eeuwse folly, terwijl de strakke lijnen ook doen denken aan de architectuur van Mies van der Rohe. Doordat het gebruik losgekoppeld lijkt van het ontwerp, beschouwt de jury het eerder als een object dan als architectuur.Bijzonder interessant aan dit project is het materiaalgebruik, niet alleen vanuit esthetisch oogpunt, maar ook vanuit duurzaamheidsperspectief. Het innovatieve beton, waarin klinkers zijn verwerkt die afkomstig zijn van de oorspronkelijke locatie, biedt een vernieuwende benadering van duurzaam bouwen. Door slim hergebruik van materialen wordt verspilling geminimaliseerd. Bovendien zorgen de verzonken klinkers in het beton niet alleen voor een bijzondere textuur, maar creëren ze ook pockets die natuurinclusiviteit bevorderen.

   Na haar bezoek is de jury onder de indruk van het paviljoen als object: een prachtig en vakkundig uitgevoerd ontwerp. Toch vindt ze dat het onvoldoende aansluit bij de context. De architectuur lijkt beter te passen in een grotere tuin dan de daadwerkelijke locatie en bovendien staat het paviljoen ongunstig aan de rand van de tuin. Daarnaast is de hoogte een punt van kritiek; het paviljoen reikt tot in de boomkronen, wat het geheel enigszins uit balans brengt. Unaniem is de jury echter lovend over de materialisatie, die als bijzonder geslaagd wordt beschouwd.

 

6. OOKarchitecten, Hilversum
   Project Neuweg
   Bij de voorbestudering signaleert de jury enkele knelpunten in het ontwerp. Met name de plasticiteit en het grote volume van het gebouw dat te dicht op de straat staat, trekt de aandacht. Ze vindt dat bepaalde elementen, zoals de straatprofielen, niet volledig geslaagd zijn. Daarnaast uit de jury zorgen over het karakter en de materialisatie van het binnenhof, dat oogt als een machinerie van functionele elementen, zoals de parkeergarage en galerijen.Het bezoek geeft de jury meer inzicht in de achtergrond van het project, zowel de constructieprincipes (staal) als het financieringsmodel (50% vrije sector, 50% middenhuur). Het bezoek toont bovendien aan dat het binnenhof, dat de jury aanvankelijk als kaal had beoordeeld, in de praktijk ruimtelijker en uitnodigender aanvoelt.

   Desondanks zijn sommige juryleden van mening dat het gebouw te veel programma bevat voor deze locatie, wat ten koste gaat van de verfijning van de vormgeving en de aansluiting op de omgeving. Mogelijk had het ontwerp beter in de context gepast als er meer ruimte was geweest om de plasticiteit van het gebouw subtieler af te stemmen op de omgeving. Toch is het belangrijk te benadrukken dat de toevoeging van woningen in het centrum van Hilversum een cruciale meerwaarde vormt. De minder geslaagde elementen weerspiegelen de complexiteit van de opgave.

 

7. Van Hoogevest Architecten, Hilversum
   Residence Gooiland
   Residence Gooiland is een nominatie die sterk afhankelijk is van de context, met name van zijn directe buur, het Gooiland Hotel. Deze relatie is niet alleen zichtbaar in de naam van het project, maar ook in de ontwerpkeuzes en de uiteindelijke omgang met dit Hilversumse monument.De architect staat bekend om zijn ruime ervaring met restauraties in Hilversum en kent de omgeving daardoor goed. Dit heeft geleid tot een zorgvuldige interventie. Daarnaast zijn er enkele sterke kwaliteiten op het gebied van wooncomfort die de jury opvallen, zoals ondiepe plattegronden en ruime woonkamers.

   Volgens de architect is de directe relatie met het Gooiland Hotel bepalend voor de keuzes op het gebied van volume, kleur en materialiteit. Toch zorgt deze nauwe relatie ook voor inconsistenties. Hoewel de materiaalkeuze gebaseerd is op de context, oogt het gebouw als een solitair volume zonder voldoende aansluiting met het Gooiland Hotel. Ook de keuze voor hout in het binnenhof voelt inconsistent met de rest van het gebouw. Stedenbouwkundig gezien vertoont het plan (te) weinig interactie op straatniveau, ook omdat enkele hoeken onaangenaam leeg blijven.

   In dit geval blijkt de context een dubbelzijdig zwaard: enerzijds biedt een architectonisch monument als buurman een rijke basis om iets moois te realiseren, maar tegelijkertijd vergroot het de druk om geen fouten te maken. Het is hier niet voldoende om ‘gewoon een gebouw’ neer te zetten—de jury bleef onvermijdelijk steeds naar het Gooiland Hotel kijken.

8. M1 Architectuur, Hilversum
   De Stookplaats
   Volgens de juryleden die bekend zijn met de context van Hilversum, is dit een project waar de architecten al lange tijd aan hebben gewerkt. In de communicatie rondom het project ligt de nadruk sterk op interieurfotografie. De jury merkt echter op dat het interieur vrij generiek oogt, wat als een gemiste kans wordt gezien. Daarnaast ontbreekt een duidelijke visuele verwijzing naar de horecafunctie in de gevel, waardoor deze niet direct herkenbaar is in het straatbeeld.Het project maakt deel uit van een groter complex, en doordat vergelijkbare oplossingen elders in het complex worden toegepast, verliest de interventie aan uniciteit.

   De jury constateert dat bepaalde ruimtes afgesloten aanvoelen, wat ten koste gaat van de ruimtelijke beleving. Het gebouw komt hierdoor wat log over en lijkt niet optimaal ontworpen voor een prettige werkomgeving. Dit maakt het minder uitnodigend en functioneel dan gehoopt.

 

9. Felixx Landscape Architects & Planners & iAmArchitecture,  Hilversum
   Vlonderbrug Groene Schakel
   De brug in het landschap, die parallel aan de oever loopt, zorgt voor tweedeling binnen de jury. Het ontwerp is gebaseerd op het idee dat mensen te gast zijn in de natuur en zo min mogelijk verstoring veroorzaken voor de fauna—een concept dat bij sommige juryleden goed resoneert. Tegelijkertijd merken anderen op dat wandelaars de brug niet altijd kunnen gebruiken vanwege de fluctuaties in het waterpeil. Een vlonderbrug zou eigenlijk moeten drijven op het water.Hoewel het project een buitengewoon interessant concept heeft en een vernieuwende kijk op de relatie tussen mens en natuur biedt, schiet de realisatie te kort. Bij het bezoek stond de brug ook voor het grootste deel onder water. Een sterk idee alleen is niet voldoende; uiteindelijk beoordeelt de jury niet enkel het concept, maar vooral hoe goed het is uitgevoerd, ook qua materialen.

 

10. Monadnock, Hilversum
    Volante
    Volante is een veelbesproken en veel gepubliceerd project. Vanaf het begin is duidelijk dat hier met grote zorg is gewerkt aan zowel de materialisatie als slimme ontwerpoplossingen, waardoor het volume zich goed voegt in de context.De eerste indruk van de jury is dat er zichtbaar veel ontwerpplezier in deze opgave zat—een kenmerkend aspect van Monadnock. Aanvankelijk vragen de juryleden zich af hoe het project zich verhoudt tot de rijke context van een naoorlogse jaren ’50-wijk. Na de rondleiding is echter duidelijk dat het gebouw zorgvuldig is afgestemd op zijn omgeving met een passend volume. Vooral de aandacht voor specifieke elementen en verfijnde detaillering, eveneens typerend voor Monadnock, valt op.

    Het ruime en heldere entree is centraal in het gebouw geplaatst, wat het volume subtiel doorbreekt.  De entree is ook met bijzondere details vormgegeven. Daarnaast is de kwaliteit van het interieur zichtbaar in de gevels, met als hoogtepunt het daglicht dat aan het einde van de gang doorbreekt. Wat dit project bijzonder maakt, is hoe de architecten, met kleurstellingen geïnspireerd door Aldo Rossi en een zorgvuldig uitgewerkte detaillering, op zoek gaan naar ornamentiek en een onderscheidende signatuur—iets wat van groot belang is binnen de sociale woningbouw.

    De jury is onder de indruk en beschouwt het als een uitstekend voorbeeld van sociale woningbouw binnen de beschikbare (en meestal beperkte) middelen. Ze prijzen het project als een ontwerp dat “aan alle kanten klopt”—iets wat terugkomt in de trappenhuizen, de bakstenen, de kleuren en de verfijnde details. Zelfs als dit niet je persoonlijke architectonisch smaak is, kun je niet anders dan de kwaliteit ervan erkennen. Er is veel aandacht besteed aan daglichttoetreding, vooral in de gangen, en aan subtiele kleurnuances die resulteren in een kleurrijk interieur en een beheerst exterieur.

    Een bijzonder aspect is de manier waarop de kopse gevels zijn behandeld. In dit project vormen ze de meest interessante composities en brengen ze een eerbetoon aan Bruno Taut. Waar kopgevels normaal gesproken een ondergeschikte rol spelen (zeker bij sociale woningbouw), krijgt dit gebouw juist een gezicht—een duidelijke uiting van de intelligentie van de ontwerpers. De rijke plasticiteit en de diepgaande architectonische kennis maken dit project tot een indrukwekkende prestatie. Het is een voorbeeld van dat sociale woningbouw ook een bijzondere architectonische kwaliteit kan hebben.

Beslissing

Na intensieve bezichtigingen en besprekingen van de tien genomineerde projecten komt de jury bijeen om tot een unaniem eindoordeel te komen. De jury ziet aanvankelijk meerdere kanshebbers, maar al snel ontstaat een consensus.

De winnaar van de Vakprijs is: VOLANTE

Eervolle vermelding

De jury wil twee projecten erkennen met een eervolle vermelding. De Kleine Sigarenfabriek is een zorgvuldige transformatie en voorbeeld stellend voor het vele industriële erfgoed dat Hilversum nog te behouden heeft, mits meer aandacht wordt besteed aan de buitenruimte. Ook is de jury onder de indruk van de innovatieve architectuur en het materiaalgebruik van Paviljoen Pinetum Blijdenstein, dat daarom eveneens een eervolle vermelding krijgt.

Winnaar Vakprijs

Bij de winnaar Volante waardeert de jury vooral de aandacht en zorg die zijn besteed aan vaak over het hoofd geziene elementen van het gebouw, zoals de kopse gevels, de bijzondere en zorgvuldige details, evenals de inspanningen van de architect om een gebouw met karakter te creëren. Dat het om sociale woningbouw gaat, maakt de prestatie des te indrukwekkender. Bovendien sluit het ontwerp niet alleen zorgvuldig aan op het omliggende landschap, maar ook op de directe omgeving – een aspect dat direct resoneert met het karakter van Hilversum en de erfenis van Dudok. Daarmee is duidelijk dat Volante de unanieme winnaar is van de Hilversumse Architectuurprijs. Samen vormen deze drie projecten een bijzonder trio, met gevarieerde opgaven en verschillende schaalniveaus.